Ολα είναι θέμα δημοφιλίας (περί ανάγνωσης Κορανίου στην Αγία Σοφία)

Άρθρο του Άγγελου Συρίγου στην εφημ. Καθημερινή στις 12/6/2016,

Η ανάγνωση του Κορανίου εντός της Αγίας Σοφίας, κατά την περίοδο του Ραμαζανίου και σε ώρα που δεν λειτουργεί ως μουσείο, είναι το τελευταίο μίας σειράς επεισοδίων που έχουν ξεκινήσει εδώ και 66 χρόνια.

Επί κυβερνήσεως Μεντερές δημιουργήθηκε το 1950 η Εταιρεία Κατακτήσεως της Ισταμπούλ, η οποία καθιέρωσε τον πανηγυρικό εορτασμό της 29ης Μαΐου ως ημέρας της Αλώσεως. Σε βυζαντινά μνημεία της πόλεως, συμπεριλαμβανομένης και της Αγίας Σοφίας, αναρτήθηκαν πινακίδες που αναφέρονταν σε μία υποτιθέμενη προφητεία του Μωάμεθ: «Η Κωνσταντινούπολη θα κατακτηθεί. Τι λαμπρός ο στρατηλάτης και τι λαμπρός ο στρατός που θα την πάρει».

Το 1953 οι εορταστικές εκδηλώσεις για τα 500 έτη από την Αλωση προσέλαβαν θριαμβευτικό χαρακτήρα. Σε μία περίοδο που οι δύο χώρες είχαν πρωτομπεί στο ΝΑΤΟ και όλα εμφανίζονταν ειδυλλιακά, η στάση των τουρκικών αρχών προκάλεσε αλγεινή εντύπωση στην Αθήνα. Δεν είχε άλλωστε εμφανισθεί ακόμη το Κυπριακό. Με την επιβολή της δικτατορίας στην Τουρκία, το 1960, απαγορεύθηκαν οι σχετικοί κρατικοί εορτασμοί.

Τα πράγματα ξανάλλαξαν μετά την εκλογή του Ερντογάν στη Δημαρχία Κωνσταντινουπόλεως, κατά τη δεκαετία του 1990. Εκτοτε οι Ισλαμιστές εορτάζουν κάθε χρόνο την 29η Μαΐου με αμφιβόλου αισθητικής αναπαραστάσεις της Αλώσεως. Αποκορύφωμα της αντιλήψεως ότι πρέπει να εορτάζεται η Αλωση και η καταστροφή μίας πόλεως ήταν η ίδρυση το 2009 ενός εντυπωσιακού μουσείου με τρισδιάστατες εικόνες της Μητροπολιτικής Δημαρχίας Κωνσταντινουπόλεως, μπροστά ακριβώς από τα βυζαντινά τείχη, κοντά στην πύλη του Ρωμανού. Το μουσείο είναι αφιερωμένο στην Αλωση, ονομάζεται «Πανόραμα 1453» και εξυπηρετεί την ανάγκη των Ισλαμιστών να απαντήσουν ιδεολογικά στον κεμαλισμό, μέσω του νεο-οθωμανισμού. Ανατρέχουν στις απαρχές των Οθωμανών, τονίζοντας ένα ιστορικό επεισόδιο που οι ίδιοι οι κεμαλικοί ανέδειξαν ως κορυφαίο.

Ο πανηγυρικός εορτασμός μεγάλων ιστορικών γεγονότων δεν περιορίζεται μόνον στην Αλωση. Από τον Αύγουστο του 2013 η τουρκική κυβέρνηση εορτάζει και τη μάχη του Μαντζικέρτ (1071), όπου ο Αλπ Αρσλάν, σουλτάνος των Σελτζούκων Τούρκων, νίκησε τον αυτοκράτορα Ρωμανό Διογένη και μπήκε στη Μικρά Ασία. Το 2015 το τουρκικό υπουργείο Πολιτισμού χρηματοδότησε με 800.000 ευρώ τη δημιουργία ενός μουσείου αντίστοιχου με το «Πανόραμα 1453», που θα αναπαριστά με τρισδιάστατες εικόνες τη μάχη.

Από το 2012 και μετά τελείται, κατά την επέτειο της Αλώσεως, πρωινή τελετουργική προσευχή (ναμάζι) στον χώρο μπροστά από την Αγία Σοφία. Η προσευχή συνδέεται με το αίτημα ισλαμικών οργανώσεων να χρησιμοποιείται η Αγία Σοφία και ως τέμενος κάποιες ημέρες της εβδομάδας. Επικεφαλής της προσπάθειας είχε τεθεί για χρόνια ο πρώην αντιπρόεδρος της τουρκικής κυβερνήσεως Μπουλέντ Αρίντς. Αλλωστε η ισλαμική αδελφότητα των Ναξμπαντίγια, στην οποία ανήκει και ο Ερντογάν, έχει ως έναν από τους στόχους της την επαναλειτουργία της Αγίας Σοφίας ως τεμένους.

Ο Ερντογάν είχε απορρίψει παλαιότερα τις σκέψεις περί μετατροπής της Αγίας Σοφίας, λέγοντας ότι το τέμενος του Σουλτάν Αχμέτ (Μπλε Τζαμί) που βρίσκεται στον ίδιο μνημειακό χώρο είναι άδειο από πιστούς κατά τις ώρες της προσευχής. Το φθινόπωρο, όμως, θα οδηγήσει τη χώρα σε νέες εκλογές ή θα θέσει σε δημοψήφισμα (το πιθανότερο) τη μετατροπή της Τουρκίας από προεδρευομένη σε προεδρική δημοκρατία. Η απόδοση της Αγίας Σοφίας στους πιστούς για μερικές ώρες κατά την ώρα της μεγάλης προσευχής την Παρασκευή θα αυξήσει τρομερά τη δημοφιλία του.

Προς το παρόν, άμεσα θύματα αυτής της ιστορίας εκτιμάται ότι θα είναι τα ψηφιδωτά των εξαπτέρυγων Σεραφείμ που βρίσκονται στη βάση του τρούλου της Αγίας Σοφίας. Το 2009 είχε αποκαλυφθεί το πρόσωπο ενός μετά την απομάκρυνση του γύψου και της καλύπτρας που είχε τοποθετηθεί από τους Οθωμανούς. Η ελπίδα ότι θα αποκαθιστούσαν τα πρόσωπα και των άλλων τριών Σεραφείμ –εφ’ όσον έχουν διασωθεί κάτω από τον γύψο- απομακρύνεται.